Sual: Yoksulluğun maddi sebepleri yanında manevi sebepleri de var mıdır, varsa nelerdir?Cevap: Ve dahi, hadîs-i şerifte şöyle gelmiştir: (İnsana yoksulluk, yirmidört şeyden gelir:
1- Zaruret olmadan ayakta bevletmek.
2- Cünüp olarak taam yemek.
3- Ekmek ufağını, hor görüp basmak.
4- Soğan ve sarımsak kabuklarını ateşe atmak.
5- Büyüklerin önünde yürümek.
6- Babasını ve anasını adıyla çağırmak.
7- Ağaç ve süpürge çöpü ile dişini karıştırmak.
8- Elini balçıkla yıkamak.
9- Eşik üzerine oturmak.
10- Bevlettiği yerde, abdest almak.
11- Çanağı ve çömleği, yıkamadan taam koymak.
12- Esvabını üstünde dikmek.
13- Aç iken soğan yemek.
14- Yüzünü eteği ile silmek.
15- Evinde örümcek bırakmak.
16- Sabah namazını kılınca mescitten acele çıkmak.
17- Pazara, erken gidip, geç dönmek.
18- Yoksul kimseden ekmek satın almak.
19- Babaya ve anaya, kötü duada bulunmak.
20- Çıplak yatmak.
21- Kap kaçağı, örtüsüz bırakmak.
22- Çırağı, mumu üfleyerek söndürmek.
23- Her şeyi, bismillah demeden işlemek.
24- Şalvarını ayakta giymek.) (İslâm Ahlâkı s. 283)
***
Sual: Fakir veya zenginin hac yapmasının sevabı aynı mıdır? Nafile hacca gitmek mi, İslâma faydası olan yerlere vermek mi daha sevaptır?
Cevap: İbni Âbidîn, hac bahsinin sonunda buyuruyor ki, (Hacca giden fakir, Mekke’ye gidinceye kadar nafile ibadet yapmaktadır. Nafile sevap almaktadır. Mekke şehrine girince, hac etmesi farz olur. Zengin ise, memleketinden hac için çıktığı anda farz sevabı kazanmaktadır. Farzın sevabı, nafilenin sevabından daha çoktur. Fakir, memleketinde ihrama girerek yola çıkarsa, yolda da farz sevabı kazanarak, zenginin sevabına kavuşur. Anası veya babası kendisine muhtaç olmayan bir kimse, onlardan izinsiz farz olan hacca gidebilir. Fakat nafile olan hacca izinsiz gidemez. Cami, Kur’ân-ı kerim kursu ve benzeri, İslâma faydası olan şeyleri yapmak, nafile hacdan ve ömreden daha sevabdır.
Nafile hac ve ömre yaparken sarf edilen paralar, Müslümanların muhtaçlarına veriliyorsa, nafile hac ve ömre yapmak, kendi memleketinde sadaka vermekten daha efdal olur. Çünkü hem mal ile hem beden ile ibadet yapılmaktadır. (Makâmât-ı Mazheriyye)de, 26. cı mektupta diyor ki, (Hacda bir farzı veya vacibi özürsüz terk etmemek veya haram, mekruh işlememek lâzımdır. Aksi hâlde, nafile hac ve ömre yapmak sevap değil, günah olur). Asker olarak veya yazı ve propaganda ile İslâmiyete hizmet etmek, nafile hacdan ve ömreden daha sevaptır. Böyle cihad hizmeti olmayan için, memleketinde fakir, muhtaç ve salihlere yahut seyitlere ve Ehl-i sünnet bilgilerini yayanlara para yardımı etmek, nafile haclardan ve cami, Kur’ân-ı kerim kursu ve benzeri hizmetleri yapmaktan daha sevabdır). (Tam İlmihal s. 351)
