Sual: Başkasının sevgisine kavuşmak ve onların kendisini övmelerine sebep olmak için, onlara iyilik yapmak, gösteriş yapmak mı olur?Cevap:
Başkalarının sevgisine ve övmelerine kavuşmak için, dünya işleri ile, onlara iyilik yapmak, riya yani gösteriş olur. İbadet ile olan riya bundan daha fenadır, kötüdür. Allahü teâlânın rızasını hiç düşünmeden yapılan riya ise, hepsinden daha fenadır, kötüdür. İbadet yaparak Allahü teâlâdan dünya menfaatlerini istemek, riya olmaz. Mesela yağmur duasına çıkmak, istihâre yapmak, böyledir. Ücret ile imamlık, hatiplik, muallimlik yapmak, sıkıntıdan, hastalıktan ve fakirlikten kurtulmak için ayet-i kerimeler okumak da, böyledir denildi.
Bunlarda hem ibadet, hem de menfaat niyetleri bulunmaktadır. Ticaret maksadı ile hacca gitmek de böyledir. İbadet niyeti hiç bulunmazsa riya olurlar. İbadet niyeti çok olursa, sevap hasıl olur. İbadetlerini başkalarına göstermek, onlara öğretmek ve teşvik etmek niyeti ile olursa, yine riya olmaz ve çok sevap olur.
Ramazan orucunu tutmakta riya olmaz. Allahü teâlânın rızası için namaza başlayıp, sonradan hasıl olan riyanın zararı olmaz. Riya ile yapılan farzlar sahih olur, ibadet borcu ödenmiş olur ise de, sevabı olmaz. Et ihtiyacını karşılamak niyeti ile, kurban kesmek caiz olmaz. Allahü teâlâ için ve bir insan için birlikte niyet ederek kurban kesmek caiz değildir. Allahü teâlânın rızası için olmayıp, yalnız hacdan, gazadan gelen için ve gelen emiri, reisi karşılamak için kesilen hayvan leş olur. Kesmesi ve yemesi haram olur. Riyadan korkarak ibadeti terk etmek caiz değildir.
Allahü teâlânın rızası için namaza durup, namazı bitirinceye kadar hep dünya işlerini düşünürse, namazı sahih olur. Şöhrete sebep olacak şekilde giyinmek de riya olur. Din adamlarının, temiz, kıymetli elbise giymeleri lazımdır. Bunun için, imamların, cuma ve bayram günleri ziynetli elbise giymeleri sünnettir.
***
Sual: Yüzleri kıbleye karşı oturmuş olan kimselerin arkalarına doğru namaza durmanın bir mahzuru var mıdır?
Cevap: Oturanların ve ayakta duranların arkalarına doğru namaz kılmak, bunlar konuşsalar bile, mekruh değildir. Bir kimsenin yüzüne karşı ve yüksek sesle konuşanların sırtına karşı namaz kılmak ise, mekruhtur.
Sual: Selem ile satış yapılacak mallar nelerdir?
Cevap:
Gelecek sene toprak mahsulünün sıfatı ile, şimdi mevcut benzerinin sıfatı başkadır. Bunun için, gelecek senenin buğdayını, çarşıda devamlı mevcut olmadığı için selem yapmak caiz olmaz. Belli bir köyün buğdayı selem yapılmaz. Belli bir şehrin buğdayı yapılır. Balıktan başka hiçbir hayvan selem olmaz. Fakat hayvan, selemde semen olur. Aralarında faiz bulunan şeylerde, selem caiz olmaz. Fakat, ağırlıkla ölçülen şeylerin para ile, yani altın ve gümüş ile selem yapılmasına izin verilmiştir. Mesela, demirin pamuk ile selem edilmesi caiz olmadığı hâlde, altın ile selem edilmesi caizdir. Altın ile gümüş işlendikten sonra da ağırlık ile ölçülür. Başka madenler işlendikten sonra sayı ile ölçülür. Bunun için, ağırlıkları başka olan bakır leğenin, bakır külçe ile peşin satılması caiz olur. Fakat, selem edilmesi caiz olmaz. Altın ve gümüş para, tayin edilince, taayyün etmedikleri için mebî değildir, selem yapılmaz. Fakat bunlar, selemde semen olurlar. [İmam-ı Muhammede göre “rahmetullahi teâlâ aleyh”, fülüs denilen bakır paralar da altın, gümüş gibidir. Fakat, Şeyhayne göre “rahmetullahi teâlâ aleyhimâ”, fülüs, niyet edilmekle semenlikten çıkıp uruz gibi kıyemi mal olur. Tayin edilince taayyün eder. Sayarak selem yapılırlar. Yani altın ve gümüş ve başka mallar karşılığı, selem yolu ile satılırlar. Böylece, altın, gümüş paralarla ve ziynet eşyası ile kağıt liraları değiştirmek, yani satın almak sahih olur. Kâğıt liraları, bir aydan çok olmak şartı ile, belli zaman sonra almak, altını, gümüşü ise, söz kesilirken kabzetmek lâzım olur.] (Tam İlmihal s. 821)
